Giữa nhịp sống hối hả của phố phường Hà Nội, giữa tất bật của công việc riêng chung, nghề khắc dấu gỗ cổ cùng “nổi chìm” với thời gian, giữ cho mình vị thế rất riêng trong nền văn hóa của dân tộc. Khắc dấu gỗ, mang đậm hồn dân tộc đã và đang thu hút được sự quan tâm của rất nhiều người đặc biệt là du khách nước ngoài tới Việt Nam.

Đi một vòng quanh phố cổ Hà Nội, ta chợt nhận thấy sự đối nghịch giữa công cuộc đô thị hóa với những nghề thủ công cựu từ xa xưa vẫn được lưu truyền. Mỗi khu phố cổ ở Hà Nội đều có những nét đặc trưng rất riêng. Qua phố Thuốc Bắc mùi thuốc thơm nồng nặc, phố Hàng Mã với đủ các loại giấy màu sặc sỡ, phố Hàng Đường với la liệt những đặc sản ô mai… Và tôi chợt dừng lại ở phố Hàng Bạc bởi sự tò mò về một chàng thanh niên rất trẻ nhưng rất khéo tay với những dụng cụ do anh tự chế. Hỏi ra mới biết cái nghiệp của anh theo chính là nghề khắc dấu gỗ từ xa xưa.

 Nghề… chọn người

Không ai rõ nghề khắc dấu ở Hà Nội có tự bao giờ, nhưng đã có thời nó rất nổi tiếng cùng con phố Tô Tịch nhưng trước cơn lốc đô thị hóa và sự thay đổi thị hiếu của người dân, phố Tô Tịch nay đã có nhiều ngành kinh doanh khác. Nghề khắc dấu chỉ còn được biết đến qua một vài cửa hàng trên phố Hàng Quạt, một cửa hàng trên phố Hàng Bông, Tạ Hiện và cửa hàng Tinh Hoa khắc dấu trên phố Hàng Gai. 

“Ông chủ nhỏ” của một gian hàng cũng rất nhỏ ở số 22 Hàng Bạc chính là anh Trịnh Xuân Lực người ở xã Hà Tân, Hà Trung, Thanh Hóa. Với khuôn mặt hiền từ, giọng nói có vẻ rụt rè, anh chia sẻ: “Gia đình anh làm nông nghiệp nghèo khó nên anh đã vất vả mưu sinh từ năm 15 tuổi, cực nhọc với đủ nghề trước khi tìm được đam mê với những con dấu gỗ.” Nghề khắc dấu gỗ đến với anh cũng rất tình cờ. Một lần ra Hà Nội, anh đến cửa hàng dấu gỗ nhà cậu ruột tại địa chỉ ở 62 Hàng Quạt chơi. Và ngay cái nhìn đầu tiên vào những nét khắc tinh xảo trên từng con dấu nhỏ xinh, anh đã thực sự bị cuốn hút.

 Anh đã bày tỏ mong muốn được học nghề khắc dấu của cậu, người cậu thương đứa cháu vất vả chưa có cái nghề gì cho tương lai, nhất là thấy cậu ham học hỏi và có niềm đam mê, yêu nghề, người cậu đã chỉ bảo rất tận tình. Giai đoạn đầu học việc là giai đoạn khó khăn nhất với anh, anh chia sẻ “nghề khắc dấu đòi hỏi sự tỉ mỉ và chuyên tâm, sơ ý một cái là con dao đi lệch đường và làm chảy máu tay… Những ngày đầu học nghề anh tưởng như bỏ cuộc vì khắc mãi mà các nét chữ cứ nghuệch ngoạc, không ra hình thù gì…”


Làm cho cậu được 4 năm thì anh tách ra làm riêng. Giờ đây, qua 8 năm học và làm, anh đã tích lũy được cho mình những kinh nghiệm quý báu và chút vốn liếng là một sạp hàng nhỏ trên phố Hàng Bạc. Lực cho biết, ngoài nhận khắc dấu theo yêu cầu của khách lẻ, anh còn nhận khắc những chi tiết khó, phức tạp cho nhiều cửa hàng lớn.

Vì đam mê, nguyện gắn bó cả đời

Đang ngồi tiếp chuyện tôi thì có một đoàn khách du lịch nước ngoài tới, thật ngạc nhiên khi anh nói chuyện với họ rất thông thạo và cởi mở. Nel Kin, cô gái đến từ Israel bày tỏ rằng cô ấy rất thích Việt Nam, bởi Việt Nam có rất nhiều nghề làm bằng tay. Cô ấy rất thích dấu gỗ và dặt mua tặng tất cả bạn bè người thân mỗi người một chiếc, mỗi cái sẽ được khắc tên của từng người, Nel Kin bày tỏ sự biết ơn tới anh Lực khi anh in con dấu thử màu đỏ thắm vào tay cô. Một du khách người Pháp nói: "Tôi sẽ mua cái bùa gỗ này về để trang trí nhà mình vì tôi thấy nó rất đẹp". 

Anh Lực chia sẻ, không chỉ có du khách nước ngoài thích dấu gỗ mà nhiều người Việt Nam cũng rất thích, nhiều đôi tình nhân tìm đến để khắc tên của mình lên dấu gỗ, nhiều người đặt mua làm vật trang trí bởi dấu gỗ được phân loại rất đa dạng, từ hình dạng đến kích thước, mẫu mã… Có những con dấu gỗ to bản hay được gọi là tranh dân gian và tranh Đông Hồ, những vật này thường dùng để bài chí trong không gian ngôi nhà của bạn.

Chỉ một giây sơ xuất vì tiếp chuyện tôi mà anh khắc sai một chữ, anh cười nói: “cái nghề này đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên trì và chuyên tâm lắm, chỉ một sơ xuất nhỏ sẽ bị dao cứa chảy máu tay hoặc khắc sai chữ liền…”

Loại gỗ dùng để làm con dấu chỉ có thể là gỗ Lồng Mực, điểm khác biệt của loại gỗ này chính là ngang thớ (tất cả các loại gỗ khác đều dọc thớ) vốn mềm, thớ mịn, dễ hút mực mà lại không tốn quá nhiều công sức cho việc tạo hình trên gỗ. Bên cạnh hàng trăm mẫu dấu gỗ khắc thư pháp, các loại tranh Đông Hồ, Hàng Trống… còn có các loại dấu công nghiệp như: dấu văn phòng, dấu số, dấu hoàn công, dấu liền mực…

Nguyên liệu dùng khắc dấu rất khó mua, anh Lực chia sẻ: “những loại gỗ này mua rất khó, anh phải về tận Thường Tín để mua. Vì sạp hàng của anh nhỏ, lại làm thủ công nên mỗi lần nhập hàng cũng rất khó khăn…”. Ngắm nhìn những con dấu mà anh vừa khắc cho mấy vị khách nước ngoài, nếu không tới đây và tận mắt nhìn người thợ khắc dấu gỗ trẻ tuổi này, chắc có lẽ tôi đã không tin đấy là sản phẩm của một người thợ trẻ. Đường nét uốn lượn, hoa văn tinh tế… như một người thợ lâu năm lành nghề…

Dấu khắc gỗ là một trong số nhiều sản phẩm thủ công của Hà Nội được nhiều du khách nước ngoài ưa thích. Thật thú vị khi đi dạo trên những đường phố cổ của thủ đô Hà Nội ngắm cảnh, tìm hiểu về một Hà Nội ngàn năm văn hiến và đặc biệt là lựa chọn, mua những sản phẩm thủ công mỹ nghệ độc đáo như là những con dấu truyền thống này. Một du khách người Pháp vì cảm mến anh mà đã vẽ nên một bức tranh tuyệt đẹp về người thợ khắc dấu gỗ này. Anh nói “sẽ gắn bó với nghề cả đời bởi nó tạo niềm vui và hứng thú trong công việc, anh rất muốn mở được một cửa hàng lớn hơn, tuy nhiên chi phí cho việc thuê địa điểm cũng như nhân công sẽ rất khó khăn đối với anh”.

Tạm biệt Lực, tôi ra về trong lòng rất nhiều suy nghĩ, tôi tin rằng mai đây nghề cũ phố cổ sẽ không bao giờ biến mất vì còn có những người trẻ như anh Lực gìn giữ chúng. Người thanh niên cặm cụi bên chiếc bàn con, tỉ mỉ khắc từng nét vẽ lên con dấu, người ấy đang từng ngày lưu giữ những ký ức về xưa cũ giữa nhịp sống hối hả của Hà thành. Những người thợ khắc dấu ở Hà Nội luôn mong muốn cái “nghiệp” mà họ theo sẽ được nhìn nhận như một nghề truyền thống

Nguồn Saga.vn